Η Ένωση των Επτανήσων μέσα από την ποίηση και δημοσιεύματα της εποχής

Πριν από 144 χρόνια, στις 21 Μαΐου του 1864, έγινε μετά από πολλούς αγώνες η επίσημη Ένωση της Επτανήσου με την υπόλοιπη Ελλάδα. Χωρίς να αναφερθούμε στο γνωστό ιστορικό, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η παράθεση ποιημάτων που γράφτηκαν για το σκοπό αυτό και που φανερώνουν τον πόθο των Ριζοσπαστών για την Ένωση με το νεοσύστατο τότε Ελληνικό κρατίδιο.

21 Μαϊου 1865

Ας θυμηθούμε βρε παιδιά τη μέρα τη μεγάλη,
που Μομφεράτοι και Ζερβοί, και τόσοι άνδρες άλλοι,
Κεφαλλονίτες με αίσθημα και θάρρος στην ψυχή τους,
ελάμπρυναν κι εδόξασαν κι’ αυτοί την εποχή τους

Οι νέοι π’ ανασταίνονται, να μην αλησμονάνε
πως αν ελεύτερη ζωή σαν Έλληνες περνάνε,
σ’ εκείνους την οφείλουνε τους γέροντες προμάχους,
που δέσμιοι, σε φυλακές, και εξόριστοι σε βράχους, 
ακλόνητοι στο αίσθημα και στην πεποίθησή τους, 
επάλαισαν και εδείξανε μεγάλο το νησί τους.

Γιορτή δεν έχει το νησί καμία πιο μεγάλη!
Με του Μαγιού τις εμορφιές, μαζί κι εκείνη θάλλει
η ολοφώτεινη γιορτή, η τιμημένη μέρα,
που ορφανούς μας ένωσε με τη γλυκιά μητέρα.

Να θυμηθούμε βρε παιδιά, της αρετής τους χρόνους,
και δαφνοστεφανώσωμεν ατρόμητους προγόνους,
που δεν εφοβηθήκανε μπροστά στον εθνισμό τους,
τη φούρκα πω’ φοβέριζε να πνίξει το λαιμό τους.

Το μνήμα προσκυνήσετε του κάθε Ριζοσπάστη,
πω’ πάλαισε κι ενίκησε τον ισχυρό δυνάστη,
κι’ εστόλισε δια χρυσής και φωτεινής σελίδος,
την ιστορίαν της σεμνής ευάνδρου μας Πατρίδος.

Να θυμηθούμε βρε παιδιά, τη μέρα την μεγάλη,
που Μομφεράτοι και Ζερβοί και τόσοι άνδρες Άλλοι
επλούτισαν τα ιερά της Νήσου μας εδάφη
μ΄ανδρείας, γενναιότητος και αρετής χρυσάφι.

Γεωργίου Μολφέτα

Η λειτουργία
Στίχοι: Νίκου Σουρή
Μουσική: Λίνου Κόκκοτου
Οι Ριζοσπάστες θα σημαίνουν κι οι αντάρτες
στο Ιερό ο παπα – Ληστής θα λειτουργεί
ο Χοϊδάς και ο Αντύπας θα’ ναι ψάλτες
και το εκκλησίασμα όλοι μας οι νεκροί.

Μήνυμα στέλνει ο Χοϊδάς απ’ το κελί του
η σφαίρα μες’ στο στήθος του αιμορραγεί
όλο πιο δυνατά ακούγεται η φωνή του
ίσοι κι’ αδέρφια είμαστε όλοι σ’ αυτή τη γη.

Αυτοί που οι Εγγλέζοι κρέμασαν στο κίνημα στη Σκάλα
θ’ ανταμωθούμε σήμερα μ’ όσους στην κρεμάλα
έναν αιώνα αργότερα στείλανε οι Γερμανοί
Φθάνει ο Αντύπας να μας πει αυτό που κρύβει
κρατάει την Άνοιξη στα χέρια του σφιχτά
μα ο δολοφόνος του ζυγίζει το μολύβι
τα ματωμένα ρούχα γίναν φυλαχτό.

Ο Άη Δημήτρης πέρασε για το Λεσίνι
Οι τοίχοι είναι κόκκινοι για την Πρωτομαγιά
Τα Μουζακάτα κάηκαν, το φως δε σβήνει
π’ άναψε μεσ’ το στήθος μας η Λευτεριά

Ο ύμνος των Ριζοσπαστών

Μουσική: Νικολάου Τζανή - Μεταξά
Ποίηση: Γερασίμου Μαυρογιάννη

Κι’ αν δεν κόπτη το σπαθί μου
Κι’ η αιχμή του αν δεν τρυπάει
Η ψυχή δεν λησμονάει
Πως επλάσθη Ελληνική.

Των εχθρών μισώ τα δώρα
Δεν τα θέλω, ας τα κρατήσουν
Τους μισώ κι’ ας με μισήσουν
Προτιμώ την φυλακήν.

Στο λαμπρό μέλλον μου ελπίζω
Βλέπων την ελευθεριά μου
Και ξεχάνω τη Σκλαβιά μου!
Θάλθη ολόλαμπρος Αυγή!

Θάλθη, Θάλθη, ναι, μια μέρα
Που θα ξεσχισθούν Συνθήκαι
Κι’ όποιος σε άλυσαις εμβήκε 
Πάλι ελεύθερος θα βγή!

Είμαι Έλλην το καυχώμαι
Ξέρω την καταγωγή μου
Κι η Ελληνική ψυχή μου
Ελευθέρα πάντα ζή!

Ψήφισμα της 9ης βουλής της Επτανήσου περί Ενώσεως
Επειδή η ανεξαρτησία, η κυριαρχία και η εθνικότητα εκάστου λαού είναι δικαιώματα φυσικά και απαράγραπτα. 

Επειδή ο λαός της Επτανήσου, ως απαρτίζων μέρος αναπόσπαστον της Ελληνικής φυλής, στερείται σήμερον της πραγματικής του απόλαυσης και εξασκήσεως των τοιούτων δικαιωμάτων.

Επειδή προς τοίς άλλοις εξέλειψαν πλέον αι αφορμαί ένεκα των οποίων ετέθη υπό την Αγγλικήν προστασίαν, δυνάμει συνθήκης εις την οποίαν ουδεμίαν ποτέ έδωκε συγκατάθεσιν. 

Επειδή τέλος μερίς τις της Ελληνικής φυλής, εις την οποίαν ανήκει δηλαδή η απελευθερωθείσα Ελλάς, ανέκτησε τα κυριαρχικά και τα εθνικά αυτής δικαιώματα.
Δι’ όλα ταύτα ελευθέρα Βουλή των αντιπροσώπων της Επτανήσου.

Διακηρύττει:

ότι η ομόθυμος στερρά και αμετάτρεπτος θέλησις του Επτανησιακού Λαού είνε η ανάκτησις της ανεξαρτησίας και η ένωσις αυτού με το λοιπόν Έθνος του, την απηλευθερωμένην Ελλάδα.

Η παρούσα διακήρυξις θέλει διαβιβασθή, δι’ επί τούτου διαγγέλματος της Βουλής εις την προστάτιδα δύναμιν, όπως διακοινώση αυτήν, και δια των αρμοδίων μέσων μετά των ετέρων της Ευρώπης Δυνάμεων ενεργήσωσι διά την ταχείαν πραγματοποίησίν της. 

Γεράσιμος Λιβαδάς
Ναθ. Δομενεγίνης
Γεώργιος Τυπάλδος
Φραγκίσκος Δομενεγίνης
Ηλ. Ζερβός
Ιωσήφ Μομφεράτος
Τηλέμαχος Παϊζης
Ιωάννης Τυπάλδος
Άγγ. Σ. Δεσύλλας
Στ. Πυλαρινός
Χριστόπουλος Πομάντης
Εκ της Εφημ. Αθήναι. 10/6/1914.

Στην απελευθέρωση της Επτανήσου

Σηκωθήτε απ’ τους τάφους ήρωες του Ιονίου
και γιορτάστε ανάμεσά μας τη γιορτή της Λευτεριάς
και σεις σάλπιγγες ηχήστε σαν τη μέρα του Μαΐου
π’ όλοι επαναστατήσαν κι εχθροί γίναν της σκλαβιάς…

Λόγχες φονικές κι αγχόνες θέριζαν τα παλικάρια
κι ο ανθός της Επτανήσου θάφτηκε βαθιά στη γη,
Και στη μνήμη τους αξίζουν δάφνης δροσερά κλωνάρια
αφού τ' αχνιστό τους αίμα έφερε τη ροδαυγή.

Κι’ οι ψυχές του Μομφεράτου, του Ζερβού, του Ιακωβάτου
του Τυπάλδου, του Παϊζη, ας ντυθούν στα γιορτινά
κι’ οι εχθροί μας ας λουφάξουν όπως τότε στη… φωλιά τους
γιατί Λευτεριάς ο σπόρος μύριους ήρωες γεννά.

Κι’ οι φτερούγες της Μανούλας άνοιξαν με καλοσύνη
Να κουρνιάσουν στη σκιά της τα ταλαίπωρα παιδιά 
Και απανεμιά να βρούνε μεσ’ τη δόλια Ρωμιοσύνη
διαλαλώντας πέρα ως πέρα… κάτω η βάρβαρη σκλαβιά.

Κάλλιο Μάνα μας Ελλάδα στα φτωχά χαμόσπιτά σου
παρά θυρεοί και πύργοι στέμματα και θησαυροί,
γιατί αίμα πουν’ στις φλέβες είναι στάλες της καρδιάς σου 
όσο κι’ αν στο παζαρεύουν κάθε τόσο οι σκληροί.

Αλτ! στο βάρβαρο δυνάστη, φθάνει στην ωμή τη βία,
μαστιγώσεις και κρεμάλες ας γραφτούνε στο χαρτί
και στα κάστρα ας κυματίσει η γαλανόλευκη η θεία
αφού η Ένωσις των Νήσων είναι Ανάστασης γιορτή.

Ένα εύγε ανήκει σ’ όλους και σε όλα τα Νησιά μας
Ζάκυνθο, Κέρκυρα, Λευκάδα, ξακουστή Κεφαλονιά,
Κύθηρα, Παξοί και Ιθάκη τα αδέλφια τα μικρά μας
Που σαν φάροι ολοφωτίζουν κάθε σκοτεινή γωνιά

Εκατό χρόνια και πλέον απ’ της Άνοιξης τη μέρα
Ριζοσπάστες – Λαός – Κλήρος γίνανε μια ψυχή
Και προτάξανε τα στήθη στου βαρβάρου τη φοβέρα
Κι είπαν όλοι μ’ ένα στόμα: «Ζήτω η Ένωσις!»
Μα βόλια, δέχτηκαν σαν τη βροχή!

Ένα δάκρυ τ’ άγιο χώμα που σας σκέπασε ας βρέξει
Κι άσβεστη ας συντροφεύει η θύμισή μας τις μορφές!
Κι η μητέρα η Ελλάδα, στους βοριάδες ας αντέξει,
Τι κι’ αν τη σφυροκοπάνε καταιγίδες κι’ αστραπές!

Αγγελική Ρογκάκου – Μαρκουλάτου

Απόσπασμα από τον Εθνικό ύμνο

Εφτάνησα βράχοι χρυσοί
του Ιονικού πελάγου,
θεία δύναμη σας ταίριασε
με τέχνη σοφού Μάγου,
όταν σεισμός εμέριασε
ξάφνου της γης τα στήθη
κι απ’ του νερού τα βύθη
βγήκατε στη ζωή.

Βενετοί, Γάλλοι, Βρετανοί
σαν γύπες πεινασμένοι
τα σπλάχνα σου ξεσκίσανε,
αλλά και σκλαβωμένη
ποτέ δεν σ’ εκερδίσανε,
γιατί, Ομορφιά Νικήτρα,
της Μοίρας κυβερνήτρα
νικάς το Νικητή.

Ζακυνθινοί τραγουδιστές,
άξιοι Κεφαλονίτες
και Παξινοί καλόκαρδοι,
λεβέντες Λευκαδίτες,
Κορφιάτες ερωτόκαρδοι,
ναύτες Θιακοί, παρθένες
Κυθήριες – μαγεμένες
Κι’ ανήσυχες ψυχές…

Εφτά Νησιά, ποιος μυστικός
ρυθμός θα τραγουδήσει
τη δόξα σας; Αντίλαλος 
αρχαίος ας ξαναζήσει,
να’ ναι σκοπός βαθύλαλος
σε Ονείρου Πολιτεία,
στην αιώνιαν αρμονία

Παρατηρήσεις: 

1. Η στροφή αυτή του Ύμνου είναι πρόσθετη Μακεδονικής προέλευσης
2. Το ψήφισμα τούτο συνταχθέν και αντιγραφέν υπ’ εμού επροτάθη εν τη 1η Συνόδω της 9ης Βουλής της Επτανήσου υπό των αντιπροσώπων Ριζοσπαστών. Πλην, ενώ ανεγινώσκετο, διεκόπη αποτόμως η ανάγνωσίς του υπό του Αρμοστού Ουάρδου δι’ αυθαιρέτου αναβολής της Συνόδου κατά την 26η Νοεμβρίου 1850, ως τα πάντα ακριβώς αφηγούνται εις τον 22 – 23 αρ. της υπ΄ εμού εκδιδόμενης εφημερίδος ο «Φιλελεύθερος». Ένεκα δε του εν τη Βουλή διεγερθέντος τότε θορύβου και της αναστατώσεως, αι υπογραφαί των Ριζοσπαστών, ως εσπευσμέναι, είνε και κακογραμμέναι και δυσανάγνωστοι.
3. Το πρωτότυπον του ανωτέρω ψηφίσματος, ευρίσκεται εις τα αρχεία, της Οικογενείας Αναστ. Ζερβού
4. Στα ποιήματα διατηρείται η αρχική ορθογραφία, ενώ γίνεται χρήση μονοτονικού.